نمونه هایى ازفضائل وسیره فردى امام حسن مجتبى(ع )
وبلاگ " البرز " نوشت :
حضرت
مجتبى صلوات الله علیه در سن هفت سالگى در مجلس حضرت رسول (ص) حاضر مىشد،
آیات وحى را که تازه نازل شده بود یاد مى گرفت و در خانه براى مادرش
فاطمه (س) مىخواند، هر وقت امیرالمؤمنین (ع) داخل خانه مى شد مى دید که
فاطمه زهرا آیات را مىخواند. مىفرمود: چه کسى اینها را به تو یاد داد حال
آنکه امروز نازل شده است ؟
حضرت فاطمه زهرا (س) جواب مىداد: فرزندت
حسن، روزى امیرالمؤمنین (ع) در خانه مخفى شد که ببیند حضرت مجتبى چطور آیات
وحى را مىخواند، حسن (ع) داخل شد، آیات وحى را یاد گرفته بود، ولى تا
خواست بخواند مضطرب شد و نتوانست، مادرش از اضطراب وى تعجب کرد، حضرت مجتبى
جواب داد:
اى مادر بیانم کوتاه آمد، زبانم بند شد، ظاهراً یک مرد
بزرگوارى مرا زیر نظر دارد و به من گوش مىدهد. در این هنگام امیرالمؤمنین
(ع) از پس پرده خارج شد و فرزند عزیزش را بوسید و مورد تفقد قرار داد: «قال
یا اُمّاه قلّ بیانى و کَلّ لِسانى لعلّ سَیّداً یَرْعانى» 1 حضرت مجتبى
صلوات الله علیه از اول آشنا به آیات وحى و داراى ذکاوت خاصى بود.
حلمیک
نفر از اهل شام وارد مدینه شد، حضرت مجتبى (ع) را دید که بر مرکبى سوار
است و چون تحت تأثیر تلقینات شوم بنى امیه قرار گرفته بود، شروع به ناسزا
گفتن کرد، او تند تند اسائه ادب مىکرد، امام(ع) هم چیزى نمى گفت. تا وقتى
که مرد شامى آرام شد.
حضرت مجتبى که درد او را مىدانست بر او سلام کرد
و خندید و فرمود: یا شیخ گمان مى کنم غریب هستى، شاید امر بر تو مشتبه
شده است اگر بخواهى گذشت کنیم از تو گذشت مىکنیم، اگر از ما چیزى بخواهى
بتو مىدهیم، اگر راهنمائى بخواهى راهنمائیت مىکنیم، اگر از ما مرکبى
بخواهى براى تو مرکب مىدهیم، اگر گرسنه باشى، سیرت مىگردانیم اگر عریان
باشى لباست مىدهیم، اگر محتاج باشى بىنیازت مىکنیم، و اگر حاجتى داشته
باشى آنرا بر مىآوریم و تا در مدینه هستى اگر در خانه ما میهمان باشى براى
تو بهتر خواهد بود، چون منزل ما وسیع و امکانات ما بسیار و موقعیت ما
گسترده است .
مرد شامى از شنیدن این سخنان به گریه افتاد، سپس گفت:
گواهى مىدهم که تو خلیفه خدا در روى زمین هستى، خدا داناتر است که رسالت
خود را در کجا قرار بدهد، تو و پدرت مبغوضترین خلق در نزد من بودید ولى
فعلاً محبوبترین خلق خدا در نزد من هستید:
«ثم قال أَشهدُ انّک خلیفةُ
اللّه فى ارَضه، اللّهُ اعلم حیث یجعل رسالته ،کنت أَنت و ابوک ابغضُ خلق
اللّهِ الىّ و الان أَنت اَحبّ خلق اللّه الىّ».
سپس آن مرد وسائل خویش به خانه آن حضرت آورد و تا در مدینه بود میهمان آن حضرت بود و بر محبت اهل بیت (ع) معتقد شد.2
نگارنده گوید: معاویه و پیروان او درباره امیرالمؤمنین صلوات الله علیه و اهل بیت او، چنان تهمتهائى بستند و چنان ناروائیها نسبت دادند که عقل متحیر است و توانست ناسزاگوئى به آن حضرت را رسمیت بدهد، امام مجتبى (ع) احساس کرده که این آدم ذاتاً بدجنس نیست ولى تحت تأثیر تبلیغات سوء قرار گرفته است، لذا با حلم و بردبارى او را معالجه فرمود.
یاد حق
امام
صادق (ع) مىفرماید: پدرم از پدرش به من حدیث کرد که: حسن بن على بن
ابیطالب (علیهما السلام) از همه اهل زمان خود عابدتر بود، به زهد و بى
اعتنائیش به دنیا و فضیلتش کسى نمىرسید، چون به حج مىرفت، پیاده مىرفت و
گاهى پا برهنه مىرفت. چون مرگ را یاد مىکرد مىگریست، و چون قبر را یاد
مىآورد گریه مىکرد، وقتى بعث و قیامت را یاد مىنمود اشک مىریخت، وقتى
که گذشتن از صراط را یاد مىآورد مىگریست وقتى که در مقابل خدا قرار گرفتن
را یاد مىآورد فریاد مىکشید و بیهوش مىشد.
چون به نماز مىایستاد
مفصلهاى بدنش به حرکت در مىآمد و چون بهشت و جهنم را یاد مىکرد مانند
انسان مار زده مضطرب مىگشت، هر وقت به وقت خواندن قرآن به «یا ایها الذین
آمنوا» مىرسید، مىگفت: لبیک اللهم لبیک.
در هیچ حالى او را ندیدند مگر
آنکه خدا را ذکر مىکرد. در سخن گفتن راستگوترین مردم و در بیان مطلب
فصیحترین آنان بود. روزى به معاویه گفتند: اى کاش حسن بن على ابیطالب را
بگوئى به منبر برود و سخن بگوید، تا معلوم شود که سخن گفتن نمىتواند،
معاویه از آن حضرت خواست تا منبر برود و سخن گوید، امام سلام اللّه علیه
برخاست و به منبر تشریف برد، خدا را حمد کرد و ثنا گفت. آنگاه فرمود:
«یا
ایها الناس من عرفنى فقد عرفنى و من لم یعرفنى فانا الحسن بن على بن
ابیطالب و ابن سیدة النساء فاطمة بنت رسول الله (ص)، انا ابن خیر خلق الله،
انا ابن رسول الله (ص) انا ابن صاحب الفضائل، انا ابن صاحب المعجزات، و
الدلائل، انا ابن امیرالمؤمنین، انا المدفوع عن حقى، انا و اخى الحسین سیدا
شباب اهل الجنة، انا ابن الرکن و المقام، انا ابن مکة و منى انا ابن
المشعر و العرفات...»3
آن حضرت در مقابل خصم، همه کمالات و فضائل را به خودش اختصاص داد که یعنى: کسى به مقام آل محمد (ص) نمى رسد.
انفاق همه مال و نصف مال در راه خدا
حضرت
مجتبى صلوات الله علیه در احسان و انفاق در راه خدا قدمى برداشت که منحصر
به فرد و از فضائل اختصاصى اوست و آن اینکه: دوبار همه دارایى خویش و سه
بار نصف مال خود را در راه خدا انفاق و احسان نمود این مطلب مورد تصدیق همه
است، شیعه و اهل سنت آنرا در کتابهاى خود نقل کردهاند، عبارت عربى روایت
چنین است:
«خرجَ الحسنُ (ع) من ماله مرّتین و قاسم لله ماله ثلاث
مرّات حتّى انه کان یعطى نعلاً و یمسک نعلاً و یعطى خفاً و یمسک خفاً»
یعنى: وقتى که نصف مال خود را در راه خدا مىداد چنان دقت مىکرد تا جائى
که یک نعلین و چکمه را مىداد و یک نعلین و چکمه را براى خود نگاه مىداشت.
رجوع
شود به بحار ج 43 ص 339 و 357، مناقب ابن شهر آشوب ج 4 ص 14 فصل مکارم
اخلاق، تذکرة سبط ابن جوزى ص 112 حالات امام حسن (ع) صواعق المحرقه ابن حجر
حالات امام حسن (ع)، فصول المهمه ابن صباغ ص .138 تاریخ الخلفاء سیوطى ص
73، نورالابصار شبلنجى ص 108، این روایت از حضرت صادق صلوات الله علیه به
نقل مناقب با این لفظ نقل شده است:
«قال الصادق (ع) ان الحسن بن على
علیهما السلام حجّ خمسة و عشرین حجّة ما شیاً و قاسم الله تعالى ماله
مرّتین و فى خبر قاسم ربه ثلاث مرّات و حجّ عشرین حجّة على قدمیه».
عمل طاقت فرسا
از
جمله فضائل حضرت مجتبى صلوات الله علیه آنست که: بیست و پنج بار پیاده به
زیارت کعبه رفت با آنکه مرکبهاى خوب با او برده مىشد ولى بعلت «افضل
الاعمال أحمزُها» 4 مسافت چهار صد و پنجاه کیلومتر راه را زیر اشعه سوزان
آفتاب و روى سنگریزههاى داغ، پیاده مىپیمود تا رضایت خدا را بیشتر فراهم
آورد.
و چون این کار تصنّعى نمىتواند باشد، ایمان قوى و خلوص کامل
لازم دارد، معاویه که مىخواست براى خودنمائیى کارهاى خوب انجام دهد،
نتوانست این کار را بکند و حسرت مىکشید و مىگفت: بر چیزى غمگین نیستم مگر
به آنکه نتوانستم پیاده به حج روم ولى حسن بن على (علیهاالسلام) بیست و
پنج بار پیاده به مکه رفت. 5
جریان بیست و پنج بار به مکه رفتن را
شیعه و اهل سنت در کتابهاى خویش نقل کرده و فریقین آنرا مسلم دانستهاند،
اینک به بعضى از تعبیرها اشاره مىشود:
«قال الصادق (ع): ان الحسن بن على علیهما السلام حج خمسة و عشرین حجة ماشیاً و قاسم الله ماله مرتین 6.
در روایت عبدالله بن عبید بن عمیر آمده: «قال لقد حج الحسن بن على خمساً و عشرین حجة ما شیاً و ان النجائب لتقاد معه» 7.
ناگفته
نماند در مناقب و انوار البهیه و تاریخ الخلفاء و صواعق ابن حجر و
اخبارالدول قرمانى ص 106 چنانکه گفته شد بیست و پنج بار نقل شده، سبط ابن
جوزى در تذکره ص 178 و سید مؤمن شبلنجى در نور الابصار ص 108 و ابن طلحه در
مطالب السؤول ص 67 بیست بار گفتهاند.
خوف از محشر
حضرت
رضا از پدرانش صلوات الله علیهم نقل مى کند: چون رحلت امام حسن (ع) نزدیک
شد، گریه کرد، گفتند: یا بن رسول الله آیا با آن منزلت که نسبت به رسول
الله (ص) دارى گریه مىکنى؟! با آنکه آن حضرت در تقرب تو نسبت به او، چیزها
گفته است؟!
بیست بار پیاده به حج رفته و سه بار هر چه داشتهاى در
راه خدا انفاق نمودهاى حتى یک نعلین را؟! فرمود: فقط براى دو چیز گریه
مىکنم: وحشت موقف قیامت و مفارقت دوستان «فقال انّما أبْکى لخصلتین: لهَول
المَطْلَع و فراق الأَحبّة»8
----------------------
1- بحار ج 43 ص 338.
2- مناقب آل ابى طالب ج 4 ص 19 فصل مکارم اخلاق امام حسن (ع).
3- بحارالانوار ج 43 ص 331 از امالى صدوق.
4- در نهایه گوید: «سئل رسول الله (ص) اىّ الاعمال افضل فقال: احمزها» اى اشدّها.
5- بحار الانوار ج 43 ص 339، مناقب ج 4 ص 14 باب مکارم اخلاقه.
6- مناقب ج 4 ص 14 فصل مکارم اخلاق آن حضرت .
7- مستدرک حاکم ج 3 ص 169.
8- بحار ج 43 ص 332.
(خاندان وحى، سید على اکبر قریشى، ص 319 - 324)
